رزیابی اثرات ناشی از اجرای پروژه های توسعه شهری بر کیفیت زندگی نواحی پیرامون (نمونه موردی: زیرگذر توحید تهران)

هدف این مطالعه بررسی تأثیرات تغییرات شهری بعنوان متغیر مستقل بر کیفیت زندگی ساکنین حوزه اجرای پروژه¬ها بعنوان متغیر وابسته است. پروژه زیرگذر توحید بعنوان نمونه موردی تحقیق انتخاب شده و با استفاده از 153 پرسشنامه میزان تغییرات کیفیت زندگی با استفاده از طیف لیکرت مورد پرسش قرار گرفت. وزن شاخص¬ها نیز به کمک روش تمایل به پرداخت سنجیده شد و در تحلیل از روش¬های تحلیل عاملی و تحلیل مسیر استفاده شد. نتایج بررسی پرسشنامه¬های جمع آوری شده از ساکنین محدوده موردمطالعه نشان از آن داشت که شاخص کلی کیفیت زندگی ازنظر ساکنین پس از اجرای پروژه تونل توحید بهبودیافته است. نتایج مذکور به خوبی نشان می¬دهد که اجرای پروژه تونل توحید اگرچه به لحاظ کالبدی اثرات مطلوبی بر محدوده موردمطالعه داشته است اما از جنبه عوامل غیر کالبدی و به ویژه عوامل اجتماعی تأثیر مطلوبی نداشته است. تشخیص این مهم بدون انجام تحلیل عاملی اکتشافی و شناسایی عوامل تجربی میسر نبود. با توجه به ضریب تأثیر بالای عوامل اجتماعی بر کیفیت زندگی می¬توان کاهش کیفیت عوامل اجتماعی را مهم ترین عامل در عدم افزایش قابل توجه کیفیت زندگی باوجود تغییرات کالبدی قابل توجه دانست. تکنیک تحلیل مسیر نیز در شناسایی نقطه اتکا و مدل تغییرات در کیفیت زندگی موثر بود. مصاحبه¬های انجام پذیرفته با حدود 20 نفر از ساکنین محدوده موردمطالعه سازوکار مدل به دست آمده را آشکارتر ساخت. محدوده موردمطالعه از دیرباز به عنوان یکی از مراکز شهری با خدمات عمومی در دسترس شناخته شده بود. این امر با اجرای پروژه تونل توحید و تقویت زیرساخت ها بهبود یافت. بااین وجود بهبود وضعیت خدماتی با بهبود وضعیت اجتماعی همراه نبود که علت را باید در به هم ریختن بافت اجتماعی محله با حضور ساکنین جدید جستجو کرد. ساکنین حال حاضر محدوده موردمطالعه در بسیاری از موارد تعامل فرهنگی با همسایه ها را مثبت ارزیابی نکرده و از موضوع دخالت به عنوان عامل اصلی این مخالفت خود نام می¬بردند. همبستگی منفی بین عامل بهبود خدمات و مطلوبیت اجتماعی از همین مسئله نشأت می¬گیرد. بااین وجود ساخت وسازهای به وجود آمده در اثر تغییرات قیمت زمین موجب بهبود وضعیت بصری شده و عامل کالبدی را بیش ازپیش تقویت نموده است. یکی دیگر از عواملی که ازنظر ساکنین تضعیف شده است عامل امنیت است. این عامل که به گفته ساکنین در اثر ناهمگنی اجتماعی ایجادشده و تغییرات بافت اجتماعی تنش¬های بیشتری را به وجود آورده است، با تأثیر معکوس بر عامل آسایش عوامل بالادستی را تحت تأثیر قرار داده است. عوامل بهداشتی نیز با بهبود نسبی خود عامل آسایش را تقویت نموده¬اند. روش¬های آماری سنجش کیفیت نشان داد که پروژه¬های توسعه شهری در صورت عدم هدف¬گذاری اجتماعی و در نظر نگرفتن مقیاس تأثیرات، ممکن است به کاهش کیفیت زندگی ساکنین پیرامون به¬ویژه در زمینه¬های غیر کالبدی بینجامد.